واکنش والدین به رفتارهای کودک معمولاً در یکی از دو دسته قرار میگیرد: پذیرش یا عدم پذیرش. منظور از «رفتار»، کاری است که کودک انجام میدهد، نه قضاوت ما نسبت به آن. مثلاً وقتی کودک لباسش را روی زمین میاندازد، این یک رفتار است. اما وقتی آن را «شلختگی» مینامیم، داریم برچسب میزنیم.
پذیرش یعنی دیدن و درک رفتار کودک، بدون قضاوت کلی یا ارزشگذاری فوری. والدین ممکن است بعضی رفتارها را بپذیرند و برخی دیگر را نه. برای مثال کودک تلویزیون تماشا میکند، این رفتار قابل پذیرش است، اما صدای بلند تلویزیون غیرقابلپذیرش است. بنابراین، پذیرش نسبی است، نه مطلق.
اما این سؤال مطرح میشود:
آیا والدین باید همیشه رفتارهای کودک را بپذیرند؟
و آیا لازم است در پذیرش یا عدمپذیرش خود ثابت باشند؟
پاسخ این است که والدین انساناند و واکنشهایشان میتواند تحتتأثیر عوامل گوناگون قرار بگیرد.دهمچنین، نیازی نیست والدین همیشه واکنش «ثابتی» داشته باشند. انعطاف، خودآگاهی و توجه به شرایط، بخشی از فرایند سالم والدگری است.
چرا برخی والدین پذیرش بیشتری دارند؟
میزان پذیرش والدین به عوامل مختلفی بستگی دارد و یکی از مهمترین آنها، شخصیت فرد است. پذیرا بودن اغلب به احساس امنیت درونی برمیگردد؛ کسانی که از درون احساس امنیت بیشتری دارند، راحتتر رفتارهای متنوع را میپذیرند و دیگران هم در کنارشان احساس آرامش و راحتی بیشتری میکنند. در مقابل، افرادی که پذیرش کمتری دارند معمولاً دقیق، سختگیر و اهل قضاوتاند. آنها تمایل دارند به رفتارها برچسب «خوب» یا «بد» بزنند و زیاد امر و نهی کنند. این باعث میشود اطرافیان، بهویژه کودکان، احساس کنند مدام در حال ارزیابی شدن هستند.
ویژگیهای خود کودک نیز از عوامل مهمی است که در پذیرش والدین موثر است. برخی کودکان آرام و مستقل، و برخی پرخاشگر و فعالاند. پذیرش برخی کودکان نسبت به برخی دیگر دشوارتر است.
عامل مهم دیگر، موقعیتهایی است که والد و کودک در آن قرار میگیرند. مثلاً در پایان یک روز پرتنش و خستهکننده، حتی رفتارهای معمول کودک هم ممکن است غیرقابلپذیرش به نظر برسند. در چنین شرایطی، با استرس، خستگی یا بیماری، پایینترین میزان پذیرش رخ میدهد و این کاملاً طبیعی است.
در آخر لازم است توجه کنیم که والدین نمیتوانند نسبت به کودکان مختلف و رفتارهای مختلف کودکان همواره پذیرش داشته باشند. گاهی این انتظار در والدین احساس گناه ایجاد میکنند و آنها خود را نسبت به نپذیرفتن برخی رفتارها سرزنش میکنند. در حالی که همانطور که نسبت به افراد مختلف و موقعیتهای مختلف احساسات گوناگونی را دارید، چرا نسبت به کودکان نداشته باشید؟
در اینجا میتوانید بنویسید که پذیرش چه رفتاری از کودک برای شما دشوارتر است؟
زبان پذیرش در ارتباط با کودک
کودکان بیش از هر چیز، نیاز دارند احساس کنند که «همانطور که هستند، پذیرفته میشوند». این حس، پایهای برای رشد سالم، اعتمادبهنفس، و امنیت روانی آنهاست. اما فقط کافی نیست که در درونمان آنها را بپذیریم، بلکه لازم است این پذیرش را ابراز کنیم، و مهمتر از آن، طوری ابراز کنیم که آنها دریافتش کنند.
ما به شکل کلامی و غیرکلامی ارتباط برقرار میکنیم. در ارتباط با کودک نیز به هر دو شکل او این پذیرش یا عدم پذیرش را با توجه به کلمات، لحن و حالت بدنیمان از جانب ما درک میکند.
زبان پذیرش کلامی
مثال یک:
کودک در حال بازی است و اسباببازیهایش را همهجا پخش کرده. در ذهنتان میگذرد:
«خدای من! الان کل خانه رو به هم میریزه»
و میگویید:
«چرا همهچیزو ریختی؟ خونه رو کثیف کردی!»
🔸 پیام پنهان: بازی کردنِ تو، پذیرفتنی نیست.
مثال دو:
میگویید: «بیا کمکت کنم بسازی.»
🔸 پیام پنهان: تو نمیتونی تنهایی از پسش بربیای.
مثال سه:
میگویید: «اگه لگوی سبز رو اینجا بذاری، خونۀ قشنگتری میسازی.»
🔸 پیام پنهان: اونجوری که خودت ساختی، کافی نیست.
گرچه بسیاری از جملات ما ممکن است با نیت راهنمایی یا کمک گفته شوند و حتی لحن مهربانی داشته باشند، اما ممکن است در عمل، حس عدم پذیرش را به کودک منتقل کنند. گاهی این پیامها در قالبی زیبا و ظاهرا پذیرا بیان میشوند، اما در واقع حاوی پیامهایی از تحقیر، تهدید، نصیحت یا انتقاد هستند که احساس ناخوشایندِ «دوستداشتنی نبودن» را به کودک القا میکنند.
زبان پذیرش غیرکلامی
کودکان بهطور ویژهای به پیامهای غیرکلامی حساساند_ چیزی فراتر از واژههایی که به زبان میآوریم. ممکن است والدین در ظاهر جملاتی مهربانانه بگویند، اما همزمان با اخم، بیتوجهی، یا فاصلهگیری، پیامی متفاوت به کودک منتقل کنند.
کودکان این تناقض بین گفتار و رفتار را بهخوبی درک میکنند. ممکن است گیج شوند، دلسرد شوند یا حتی تصور کنند که ما صادق نیستیم. این باعث کاهش اعتماد کودک به والد میشود.
بنابراین، اگر در لحظهای نمیتوانید رفتار کودک را بپذیرید، بهتر است با خودتان و با فرزندتان صادق باشید.
نمایش پذیرش با «کنار ایستادن»
یکی از شکلهای مهمِ نشان دادن پذیرش، کنار ایستادن بدون مداخلهٔ دائم است. کودکان نیاز دارند احساس کنند که به آنها اعتماد دارید. اعتماد دارید که آنها میتوانند به روش خودشان فکر کنند، تجربه کنند و حتی اشتباه کنند.
بسیاری از والدین گمان میکنند اگر کنار بایستند و فرزندشان را راهنمایی و انتقاد نکنند او پیشرفتی نخواهد داشت. در حالی که پذیرش همان اصل درمانی است که به افراد اجازه میدهد تا ابتدا احساس امنیت کنند و از اشتباه نترسند، سپس رشد و تغییر کنند. بچه ها برای رشد به پذیرش نیاز دارند.