چطور میتوان کودکان را به درس و مدرسه علاقهمند کرد؟ اگر علاقهمند هستند، چطور میتوان این انگیزه را حفظ کرد؟ در طول سالهای گذشته، تنها روش تشویقی که در مدارس مشاهده کردهام، ستاره و جایزه بوده است. بیشتر اوقات خود معلمان با هزینۀ خودشان این هدایا را تهیه میکنند، چون مدرسه معمولا بودجۀ کافی برای تهیۀ آن را ندارد و یا مدیر و معاون برخی هدایا را تهیه کرده و توصیه میکنند که حتما در کلاس استفاده کنید. آیا شما به عنوان معلم یا والد از این روش استفاده کردهاید؟ چه خاطرهای دارید؟
من در موقعیتهای گوناگون با مادران در این رابطه گفتگو داشتهام، آنها نیز بیان کردهاند که روش تشویقی فرزندشان در مدرسه همین بوده است و از نگرانیهای فرزندشان گفتهاند؛ «تلاش کرد که اسمش تو لیست قرار بگیره، اما به خاطر اینکه یک سوال رو اشتباه متوجه شده بود، اسمش رو ننوشتند و بعد یهو شوق و ذوقش از بین رفت!» یا «مامان فلانی براش جایزه آورده، شما هم برای من جایزه میگیری؟» و یا گریۀ کودکانی که جایزه دریافت نکردهاند را در مدرسه دیدهام.
این روزها مشغول مطالعۀ کتاب انگیزش و هیجان نوشتۀ جانمارشال ریو هستم. خواندن این کتاب را به هر معلمی توصیه میکنم. در این کتاب سوالی مطرح شد که برای من بسیار جالب بود؛ اگر فردی به فعالیتی بپردازد که از لحاظ درونی جالب است و برای انجام آن پاداش بیرونی بگیرد، برای انگیزش درونی او جهت آن فعالیت، چه اتفاقی میافتد؟
اگر کودکان در ابتدا به یادگیری و مدرسه علاقهمند باشند و بعد ما آنها را به جایزه و ستاره وابسته کنیم، به مرور چه اتفاقی برای انگیزۀ درونی آنها خواهد افتاد؟ آیا اگر جایزه و ستارهای هم نباشد، باز آن شوق و علاقه وجود خواهد داشت؟
در ادامه توضیح داده است به عنوان مثال دانشآموزی برای تفریح کتاب میخواند، و بعد برای کتابخوانی از والدین خود پول میگیرد، در این صورت برای انگیزش درونی او چه اتفاقی میافتد؟ شاید فکر کنید که در این صورت انگیزش درونی و بیرونی برای انگیزش برتر با هم جمع میشوند. اما این طور نیست.
انگیزش برتر روی نمیدهد، بلکه پاداش بیرونی، معمولا انگیزش درونی را تحلیل میبرد و این اثر نامطلوب پاداش بر انگیزش درونی است و زیان نهفتۀ آن است.
اما انگیزش درونی چیست و چطور میتوان آن را تقویت کرد؟